24 دی ماه 1392 وقتی مردم اهواز برای شنیدن حرفهای دکتر حسن روحانی در مصلی شهرشان تجمع کرده بودند، رییس جمهور در دفاع از توافقنامه ژنو که آن روزها کمتر از دو ماه از انعقاد آن می گذشت، به بیان چند جمله اکتفا کرد:
«می دانید توافق ژنو یعنی چه؟ یعنی تسلیم قدرتهای بزرگ در برابر ملت بزرگ ایران. توافق ژنو یعنی پذیرش جهان فناوری صلح‌آمیزی که در سایه تلاش و ایثار دانشمندان جوانمان به دست آورده‌ایم؛ یعنی شکستن سد تحریم که بر ملت عزیز و صلح دوست ایران تحمیل شده بود.»
اکنون که یک سال و یک روز از این سخنان رییس جمهور می گذرد، مرور برخی از اتفاقات این مدت می تواند مخاطب را برای وصول به یک قضاوت منصفانه درباره این ادعا و عملکرد دیپلماسی دولت یازدهم در 18 ماه گذشته یاری کند:
1. توافق عجولانه ژنو در شرایطی در سوم آذر ماه 1392 منعقد شد که آقای روحانی تلاش داشت با این توافق اعلام کند اولا در صد روز ابتدایی دولت یازدهم، دست به اقدام بزرگی زده و ثانیا با این توافق راه تحریم های جدید علیه ایران بسته شده است، اما طی یک سال گذشته نه تنها این اتفاق نیفتاده است بلکه غرب با 55 مورد تحریم جدید علیه ایران بعد از توافق ژنو در عمل نشان داد نه تنها بنای پایان دادن به خصومت علیه مردم ایران را ندارد بلکه به توافق ژنو نیز پایبند نیست و عملا هیچ سد تحریمی شکسته نشده بلکه همزمان با توقف چرخ سانتریفیوژهای ایران، چرخ تحریم های غرب علیه مردم ایران سرعت بیشتری نیز به خود گرفته است.
2. در شرایطی که بسیاری انتظار داشتند بعد از توافق ژنو به فاصله کوتاه چند ماهه یا فرصت میانی یک ساله، تحولات شگرف قتصادی درداخل کشور صورت بگیرد، اکنون با گذشت یک سال می توان به قضاوت نشست و مشاهده کرد که نه تنها هیچ تحول مثبت خاصی در سایه این توافق برای بهبود وضع اقتصادی مردم بوجود نیامده است بلکه علاوه بر تشدید برخی مشکلات پیشین، مشکلات جدیدی نیز به فهرست گره های اقتصادی پیشین افزوده شده که در صدر آن باید کاهش معنادار قیمت نفت را نام برد.
به بیان دیگر، تجربه یک سال گذشته به خوبی نشان داد که توافق ژنو و دل بستن به وعده رفع تحریم ها توسط 1+5 نه تنها مسیر مناسبی برای کاهش مشکلات کشور نیست بلکه ادامه این مسیر همراه با توطئه های جدید دشمن خواهد بود که از جمله آن «جنگ نفتی مشترک آمریکا و عربستان» علیه جمهوری اسلامی با کاهش کم سابقه قیمت این کالای استراتژیک است.
اکنون افکار عمومی بیش از هر زمان دیگر منتظر پاسخ رییس جمهور به این سوال است که اگر طبق اظهارات ایشان در سال گذشته، در توافق ژنو قدرتهای بزرگ تسلیم ملت ایران شده اند، چرا علاوه بر تحریم های جدید یک سال گذشته قیمت نفت نیز به طور معناداری کاهش پیدا کرده است؟
جالب آنکه بازخوانی اثرات سیاست خارجی دولت های بعد از انقلاب بر قیمت نفت نشان می دهد در سه دولت آقایان هاشمی رفسنجانی، خاتمی و روحانی که روسای جمهور نهایت تلاش برای به اصطلاح «تعامل سازنده»، «اعتمادسازی» و «تنش زدایی» برابر دشمن را داشته اند، قیمت نفت به طور چشمگیری کاهش پیدا کرده است بطوری که در دوران سازندگی قیمت نفت به کم تر از 10 دلار رسید و در دوره اصلاحات هم زیر 30 دلار بود. ولی در دوران دولت نهم و دهم قیمت فروش نفت به بالای 100 دلار رسید و دولت یازدهم فروش نفت را با قیمت حدود 120 دلار تحویل گرفت بعد از یک سال و نیم قیمت آن را کمتر از 50 دلار می بیند.
این نشان میدهد که دیپلماسی کشور در درآمد نفتی کشور نقش مستقیم دارد. یعنی دولت یازدهم نه تنها در حوزه مذاکرات هسته ای دستاورد قابل توجهی نداشت بلکه علی رغم همه امتیازاتی که داد اکنون نیز باید با قیمت نفت کمتر از 50 دلار دست و پنجه نرم کند.
3. بلافاصله بعد از کاهش قیمت نفت، قیمت دلار نیز در داخل ایران افزایش یافت. بگونه ای که بسیاری از کارشناسان اقتصادی معتقدند این اتفاق پیامد مستقیم کاهش قیمت نفت بوده است چرا که دولت برای جبران کسری بودجه مجبور شد قیمت دلار را افزایش دهد.
به عبارت دیگر، دولت یازدهم که قرار بود مشکلات اقتصادی را 100 روز حل کند و با دیپلماسی فعال خود دربهای جهان را به روی داخل کشور بگشاید! نه تنها نتوانست در یک سال و نیم گذشته مشکلی از مشکلات کشور را بواسطه ده ها دور مذاکرات پیاپی با آمریکا رفع کند بلکه انفعال در دیپلماسی اش، منجر به کاهش قیمت نفت و افزایش قیمت دلار گشت. موضوعی که بیشترین فشار را بر توده های مردم تحمیل کرده است.
4. علاوه بر مشکلات فوق، ایران در شرایط کنونی در مقایسه با انتخابات قبل از 24 خرداد 1392، یکی از مهم ترین ابزارهای قدرت استراتژیک خود را در حالت «تعلیق» قرار داده است.
فناوری های هسته ای ایران که تاقبل از انتخابات یازدهم ریاست جمهوری با سرعت خیره کننده ای رو به گسترش بود و همین مساله باعث شده بود تا طی مذاکرات بغداد، مسکو و آلماتی 1 و 2 طرف مقابل پله پله از مطالبات زیاده خواهانه خود در برابر تیم مذاکره کننده هسته ای ایران کوتاه بیاید، بعد از انتخابات ریاست جمهوری یازدهم سرنوشت متفاوتی پیدا کرد و علاوه بر تعلیق بسیاری از تاسیسات هسته ای کشور، در عمل یکی از توانمندی های استراتژیک جمهوری اسلامی ایران را که می توانست منجر به امتیازگیری از طرف مقابل در مذاکرات شود را با دست خود «پلمپ» کرد تا در ازای آن، طی چند قسط کمتر از 10% از پول بلوکه شده خود را از آمریکا دریافت کند!
هر چند این اتفاق نیز در نهایت آنطور که باید صورت نگرفت و با تاخیرهای چندباره، کمتر از 10% از پول ایران در بانک های غیر ایرانی در برخی کشورهای آسیایی آزاد شد اما بلافاصله با کاهش قیمت نفت حدقل 18 میلیارد دلار (چند برابر هزینه ای که قرار بود در ازای توافق ژنو عاید ایران شود) کشور دچار ضرر شد تا بار دیگر مشخص شود اعتماد به آمریکا نتیجه عکس می دهد و در شرایط فعلی مهم ترین ابزار چانه زنی و امتیازگیری کشور در برابر 1+5 نیز «پلمپ» شده است.
5. علاوه بر همه مشکلات مورد اشاره که در یک سال و نیم اخیر ارمغان دیپلماسی متفاوت دولت یازدهم برای کشور بوده است، حتی لحن آمریکایی ها در حین و بعد از مذاکره با ایران نیز تغییر نکرده است و علاوه بر همه توهین های مقامات آمریکا و انگلیس در این مدت علیه ایران، برای اولین بار در تاریخ جمهوری اسلامی حمید ابوطالبی معاون سیاسی دفتر رییس جمهور مدتهاست که منتظر صدور ویزا برای سفر به آمریکاست تا صندلی خالی نمایندگی ایران در سازمان ملل را پر کند.
لذا بار دیگر جا دارد از آقای روحانی بخواهیم تا به اظهارات یک سال گذشته شان رجوع کنند و به این سوال پاسخ منصفانه ای بدهند: «می دانید توافق ژنو یعنی چه؟»